Eén op de drie Nederlandse melkveehouders en een kwart van de varkenshouders kampt met liquiditeits of betalingsproblemen, meldde de Rabobank onlangs. Achter het te laat of helemaal niet kunnen betalen van de rekeningen gaat veel emotioneel leed schuil, ervaren coaches en adviseurs. Hun dringende advies luidt: hoe moeilijk het ook is, word wakker, wees eerlijk naar jezelf en ga praten, voordat het écht te laat is voor je bedrijf en voor je gezin.
Na een paar uurtjes slaap was hij vanmorgen alweer vroeg in de stal. De koeien zijn gemolken, de melkstal weer schoon en het voeren is klaar. Zijn telefoon gaat. Zijn vrouw. Of hij koffie komt drinken. Nee, geen tijd. Hij pakt wel snel een bakkie uit de automaat. Snel vlucht hij de trekker in als de voerleverancier het erf op komt rijden. Als de chauffeur maar niet vraagt hoe het zit met de onbetaalde rekeningen. Even een rondje over het erf. De postbode zwaait. In zijn andere hand een flinke stapel post. Hopelijk zitten er geen aanmaningen en rekeningen tussen. Weer de telefoon. De dierenarts. Hij komt vanmiddag langs. Hij stapt de trekker uit. Door het keukenraam kijkt zijn vrouw hem bezorgd aan. Toch maar koffie dan? Een stekende pijn schiet door zijn hoofd. Hij zucht. Vanavond echt maar eens op tijd naar bed.
Kop in het zand
Veel boeren worstelen met liquiditeitsproblemen. De kredietlimiet op de rekening-courant is al lang niet meer toereikend en boeren hebben het gevoel dat ze steeds meer achter de feiten aan lopen. Parallel aan de problemen op bedrijfsniveau lopen ook spanningen in de privé-situatie. Boeren maken lange dagen, hebben geen puf meer om dingen met de kinderen te ondernemen, gaan gesprekken met hun partner uit de weg en zijn veel moe.
Dik Veefkind van AgroCoach in Heerhugowaard (NH) krijgt veel te maken met financiële problemen.”Veel boeren zijn geen cijfermensen. Het zijn harde werkers. Maar als het gaat om liquiditeitsproblemen steken sommigen te lang hun kop in het zand. Ze zien het als falen dat ze niet meer aan hun financiële verplichtingen kunnen voldoen. Ik snap dat wel. Mijn advies: communiceer met de partijen die jou kunnen helpen. Ga écht naar de bank als je krap zit. Jouw crediteuren hebben ook hinder van jouw betalingsproblemen. Bedenk wat er gebeurt als je niets doet. Nog meer scheve gezichten, verstandhoudingen die onder druk komen te staan en nog meer kosten door aanmaningen en incasso’s. Geef openheid van zaken, hoe moeilijk het ook is. Want ook anderen zien echt wel dat het niet goed gaat.”
Liquiditeitsplanning
Veefkind wordt regelmatig door banken ingeschakeld om geldstromen bij bedrijven in beeld te brengen en deze bij te staan. “Als eerste ga ik in gesprek. Hoe zit je als mens en ondernemer in de ‘wedstrijd’? Hoe is de sfeer in het gezin? Waar ligt volgens jou de oorzaak van de problemen en hoe denk je die te kunnen oplossen? Vaak is het maken van een liquiditeitsplanning- en begroting een goed hulpmiddel.”
Dit is in het MKB heel gangbaar, maar voor veel boeren nog niet. Slechts 10 procent van de melkveehouders werkt zo, weet de coach. “Het is belangrijk om inzicht in je geldstromen te hebben en het overzicht te behouden. Veel boeren weten precies wat de melkprijs is en wat het voer kost, maar kennen hun kritische melkprijs niet. Wat moet ik minimaal verdienen om aan alle uitgaven te kunnen voldoen? Bereid je goed voor op een gesprek met de bank. Wat heb jij al gedaan om de problemen te verhelpen? Zo geef je het goede signaal en start je de dialoog. Banken zijn best tot veel bereid, maar willen terecht ook graag zien waar jij je verantwoordelijkheid hebt opgepakt. Zoals het tijdelijk stopzetten van de aflossingen. Daarnaast zijn veelal ook verdergaande maatregelen nodig. Als je maar laat zien wat je plan is. Banken willen openheid. Houd zelf het initiatief.”
Veefkind erkent dat openheid voor veel boeren niet zomaar gedaan is. Het getuigt immers van moed en het opzij zetten van een vorm van trots om open kaart te spelen. En er hangt een prijskaartje aan het inschakelen van een coach of adviseur. “Dat klopt, maar als je het goed en op tijd doet, levert het je ook geld op. Door kritisch te kijken naar kosten bijvoorbeeld en door op tijd met de bank te gaan praten. Of door andere keuzes te maken. Daar help ik de boer en zijn gezin bij. Voor mij geldt, dat ik in uitzonderlijke situaties, als boeren echt krap zitten, mijn werk tegen een geringere vergoeding of zonder vergoeding doe.”
Geen praatcultuur
Ook Liza Simons, coach voor boeren in Brabant en Limburg, ziet in haar praktijk een toenemende hulpvraag. De problemen uiten zich niet alleen in de financiële cijfers op de bedrijven, het is ook zichtbaar in huis, in de samenwerking en binnen de familie. “De financiële druk zorgt voor spanning bij de ondernemer en zijn gezin. Er is veel verborgen verdriet. De boer ontvlucht zijn gezin, zit niet aan tafel met het eten, werkt veel en is alleen maar moe. Vaak word ik ingeschakeld door familieleden of erfbetreders. Zij zien dat het bergafwaarts gaat en trekken aan de bel. De boer zelf wil het eerst nog niet toegeven. De agrarische sector is geen praatcultuur. Wees er op tijd bij. Door te praten krijgt het een plek en kunnen anderen je steunen bij lastige keuzes en bij het verwerken van schuldgevoelens.”
Simons woont en werkt op het melkveebedrijf van haar partner, zij adviseert boeren na te denken over hun grenzen, hoe lang mag dit zo doorgaan? “Je gaat grenzen verleggen, telkens weer. Maar wanneer schakel je hulp in? Als je je rekeningen niet meer binnen een maand kunt betalen? Als je elke week nog meer uren in de stal werkt? Als je elke avond laat in bed ligt en niet meer mee gaat naar verjaardagen en feestjes? Wees eerlijk naar jezelf.”
Spreek het uit
De coach ziet dat boeren denken dat ze er alleen voor staan, maar het is een gedeeld probleem. “Ook voor de omgeving van de ondernemer geldt: spreek je zorgen uit. Het is lastig, want privé en werk lopen door elkaar. Het is even koffie drinken en weer door. Het is belangrijk om tijd te nemen voor werkoverleg zodat je kunt praten over wat er speelt.”
